Przeziębienie – przyczyny, objawy, leczenie. Ile trwa przeziębienie?

Termin „przeziębienie” nie jest terminem medycznym, ale jest tak często używany, że wymaga dokładniejszego rozważenia. Zazwyczaj, gdy pacjent mówi o przeziębieniu, kojarzy chorobę z hipotermią, zwłaszcza w okresie największego nasilenia zimna. Hipotermia jest jednak tylko czynnikiem wyzwalającym, przyczyną osłabienia układu odpornościowego i rozwoju choroby. Stres fizyczny może prowadzić do wystąpienia infekcji bakteryjnych lub wirusowych.

Przeziębienia mogą być wywoływane przez wirusy (tedy mówimy o ostrych infekcjach dróg oddechowych) lub przez bakterie.
Możliwe jest również łączne działanie tych organizmów. Osłabiony układ odpornościowy w wyniku infekcji wirusowej powoduje aktywne namnażanie się flory bakteryjnej.

Dowiedz się, jak długo trwa przeziębienie i sprawdź, jakie są fazy przeziębienia.

Przyczyny przeziębień

Przyczyną przeziębień jest zawsze obniżony poziom odporności, a dokładniej — brak komórek obrony immunologicznej w obszarze, w którym gromadzą się patogeny. Wynika to ze skurczu naczyń krwionośnych spowodowanego zimnem i słabym krążeniem. Komórki krwi odpowiedzialne za wychwytywanie i niszczenie zarazków nie docierają do błony śluzowej, gdzie zawsze obecne są drobnoustroje oportunistyczne i gdzie jako pierwsze wnikają wirusy. Prowadzi to do ich aktywnego namnażania się, co powoduje choroby u ludzi.

Często dochodzi do współzakażenia z powodu upośledzenia funkcji barierowej błon śluzowych i namnażania się bakterii oportunistycznych.

Ponadto hipotermia, którą organizm odbiera jako stres, prowadzi do uaktywnienia wirusa opryszczki. Wirus ten występuje prawie u wszystkich dorosłych, ale jeśli odporność jest dobra, „zamraża” się w komórkach nerwowych i nie ujawnia się. Gdy układ odpornościowy jest osłabiony przez różne czynniki stresowe (w tym przeziębienie), wirus staje się aktywny i przemieszcza się wzdłuż dróg nerwowych na powierzchnię skóry, powodując wysypkę na wargach, nosie itp.

Klasyfikacja chorób

Fazy przeziębienia można podzielić na wirusowe (ostre zapalenie nosa i zatok przynosowych — zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, zakażenie wirusem opryszczki) i bakteryjne (ostre bakteryjne zapalenie nosa i zatok przynosowych, ostre zapalenie jamy nosowo-gardłowej — zapalenie błony śluzowej nosa i migdałków, angina, zwana też zapaleniem gardła). Ostre wirusowe choroby układu oddechowego mogą być wywoływane przez wirusy grypy lub parainfluenzy, a także przez adeno-, rhino- i koronawirusy.

Rozwojowi zakażeń wirusowych sprzyja nie tylko przeziębienie, ale także przebywanie w bliskich grupach (szkoły, przedszkola, środki transportu publicznego) oraz wiek (dzieci, osoby starsze).

Ostre bakteryjne zakażenia układu oddechowego są wywoływane przez oportunistyczne drobnoustroje pneumotropowe. Często kolonizują one błony śluzowe, ale nie rozwijają się w dużych ilościach ze względu na ochronę immunologiczną. Wśród nich dominują paciorkowce, gronkowce, chlamydie i mykoplazmy. Ich nosicielstwo (normalna obecność w zdrowym organizmie) wynosi od 5% (mykoplazmy) do 90% (gronkowce). Ostrym bakteryjnym zakażeniom układu oddechowego towarzyszą zwykle mniej nasilone objawy zatrucia, a gorączka wynosi zwykle poniżej 38°C.

Jeśli do infekcji wirusowej dołączy się infekcja bakteryjna, ostra postać choroby z przewagą objawów kataralnych przechodzi w postać przewlekłą, która może trwać długo i prowadzić do rozwoju powikłań.

Objawy przeziębienia

Źródło: Freepik.com

• Ostre wirusowe zakażenia układu oddechowego wywołane przez nosówkę, koronę, adenowirusy, a także wirusy grypy i parainfluenzy zawsze mają nagły i ostry początek, gorszy stan ogólny (gorączka, zatrucie, ból głowy, bóle stawów, mięśni, duszność w nosie, furczenie w gardle) oraz zaczerwienienie bez tworzenia się płytki i błony.
• Kaszel w zakażeniach wirusowych występuje w 20% przypadków i ma charakter ostry, ale łagodny. Ustępuje on w ciągu 10-14 dni, ale czasami może utrzymywać się dłużej, do 2-3 tygodni — wówczas nazywany jest kaszlem poinfekcyjnym.
• Suchy i nieproduktywny kaszel w ostrej infekcji dróg oddechowych jest spowodowany zmianami zapalnymi w błonie śluzowej górnych dróg oddechowych lub podrażnieniem błony śluzowej nosogardła.
• Przeziębienie z infekcją bakteryjną zwykle rozwija się wolniej. Nie może jej towarzyszyć wysoka gorączka i znaczne zatrucie.
• Ból gardła powoduje nie tylko zaczerwienienie błony śluzowej, ale także powstawanie płytki nazębnej, której kolor i konsystencja zależą od czynnika bakteryjnego.
• Wydzielina z nosa ma zielonkawy kolor i jest gęsta. Podczas kaszlu pojawia się lepka plwocina. Objawy zapalenia wywołanego przez infekcję bakteryjną mogą występować nie tylko w drogach oddechowych. Bakterie, wędrując przez krwiobieg, mogą zaatakować serce, stawy, nerki i inne narządy, powodując odpowiednie objawy.

Diagnozowanie przeziębienia

Pomocne w ustaleniu, który czynnik zakaźny wywołał przeziębienie, są pytania zadawane pacjentowi (początek i objawy) oraz badanie błony śluzowej gardła. Obecność blaszek, krost i błon świadczy o bakteryjnym charakterze przeziębienia. W przypadku stwierdzenia jedynie przekrwienia i obrzęku gardła najprawdopodobniej mamy do czynienia z chorobą wirusową. Badania laboratoryjne mogą pomóc w sprecyzowaniu diagnozy i określeniu konkretnego czynnika wywołującego przeziębienie. Konieczne jest wykonanie klinicznego badania krwi w celu określenia wskaźnika sedymentacji i liczby białych krwinek, a w przypadku obecności płytki nazębnej — wymazu z gardła w celu wykonania dalszych badań mikroskopowych i posiewu w celu określenia wrażliwości na antybiotyki.

Do jakich lekarzy należy się udać?

Pojawienie się objawów przeziębienia wymaga wizyty u lekarza ogólnego lub pediatry w celu wczesnego rozpoznania różnicowego infekcji bakteryjnej, lub wirusowej. Jeśli przebieg choroby przedłuża się i w zatokach pojawia się ropa, konieczna może być konsultacja otorynolaryngologa. Z kolei w przypadku uporczywego kaszlu bezkaszlowego — pulmonologa.

Leczenie przeziębień

Leczenie przeziębienia powinno być zalecane po postawieniu diagnozy. Jest to niezwykle istotne, ponieważ w przypadku infekcji wirusowej nie ma sensu stosować antybiotyków. Mogą one wywołać w organizmie oporność na antybiotyki i uniemożliwić późniejsze skuteczne leczenie infekcji bakteryjnych.

• W przypadku rozpoznania ARI stosuje się leczenie przeciwwirusowe i objawowe w celu obniżenia gorączki, zatrucia, bólu i obrzęku błon śluzowych jamy ustnej i nosa.
• W przypadku ostrego kaszlu towarzyszącego ostrym infekcjom dróg oddechowych należy zapewnić odpowiednie przyjmowanie płynów i nawilżanie powietrza. Gdy pojawia się plwocina, stosuje się leki o działaniu rozrzedzającym i wykrztuśnym — mukolityki.
• W przypadku ostrych bakteryjnych zakażeń układu oddechowego zalecane jest również leczenie przeciwzapalne. Na tym tle przeprowadza się zabiegi irygacyjne – udrażnianie nosa i płukanie gardła roztworami na bazie soli morskiej, rumianku i furaciliny. Jednocześnie zwykle konieczne jest podawanie antybiotyków.

O wyborze leku antybiotykowego decyduje wyłącznie lekarz. Wybór ten jest uzależniony od wrażliwości drobnoustrojów na antybiotyk, a czas trwania leczenia — od wskazań do stosowania danego leku. Nie zaleca się wybierania antybiotyków bez recepty lekarskiej. Bakterie mogą się uodpornić na dany środek przeciwdrobnoustrojowy, a jego stosowanie będzie nie tylko nieskuteczne, ale i szkodliwe.

Jak leczyć przeziębienie w domu?

Zwykłe, nieskomplikowane przeziębienie można leczyć w domu, stosując się do kilku ważnych zasad:

• Zostań w łóżku. Nawet jeśli nie masz gorączki, pamiętaj o dwóch rzeczach: organizm potrzebuje siły, aby zwalczyć chorobę, a Ty stanowisz potencjalne zagrożenie dla innych. Nie rób więc z siebie bohatera, idąc do pracy. Nie będziesz w stanie pracować wydajnie, wydłużysz czas powrotu do zdrowia i zarazisz współpracowników.
• Należy pić dużo ciepłych płynów. Wirusy i bakterie uwalniają toksyny, które powodują nieprzyjemne objawy: bóle mięśni, głowy itp. Picie dużej ilości płynów pomoże ustabilizować temperaturę, wypłukać z organizmu szkodliwe substancje i zapobiec wysychaniu błon śluzowych.
• Dobrze wietrzyć pomieszczenie i utrzymywać odpowiedni poziom wilgotności. Dzieje się tak zwłaszcza w sezonie grzewczym, kiedy powietrze w pomieszczeniu jest zbyt suche.
• Należy podjąć działania mające na celu złagodzenie objawów, np. nawadnianie nosa, płukanie gardła.
• Unikaj przyjmowania pierwszego napotkanego leku na przeziębienie, licząc na to, że dzięki niemu szybciej poczujesz się lepiej.

Powikłania

Pozorna powszechność przeziębień nie wyklucza możliwości wystąpienia powikłań w przypadku braku odpowiedniego leczenia, nieprzestrzegania schematu i właściwego odżywiania. W ciężkich zakażeniach wirusowych (np. grypie) najgroźniejsze powikłania to krwotoczny obrzęk płuc i hipertermia. Jednak częstsze powikłania wynikają z wtórnych zakażeń bakteryjnych, które mogą powodować zapalenie oskrzeli, płuc, zatok szczękowych, ucha środkowego oraz inne choroby górnych i dolnych dróg oddechowych.

Bez odpowiedniego leczenia antybiotykami istnieje ryzyko rozprzestrzenienia się infekcji na narządy wewnętrzne.